Jak Adam pomagoł Ponu Bóckowi Beskidy nazywać

3 września 2007
Owczarek

Cy nie dziwi wos, ze te pikne góry, we ftóryk mojo wieś lezy, Gorcami sie nazywajom? No bo tak: momy Beskid Zywiecki, Beskid Sądecki, Beskid Wyspowy, a pomiędzy tymi Beskidami – Gorce. Te Gorce tyz do Beskidów nalezom, ale nie nazywajom sie one Beskid Jakiś-tam, ino Gorce właśnie. Skąd – krucafuks – tako nazwa sie wzięła? Pocątkowo nie wiedziołek, ale mój psi instynkt mi podpowiedzioł i teroz juz wiem. Wy tyz fcecie wiedzieć? Jak fcecie, to posłuchojcie.

Kie Pon Bócek stworzył góry, równiny, niziny, wyspy, półwyspy, rzeki, jeziora, morza, wulkany, pustynie, lodowce i rózne inkse pikne rzecy, pomyśloł se, ze warto by było temu syćkiemu jakiesi nazwy geograficne nadać. No i rusył w świat, coby te swoje dzieła ponazywać. Na mój dusiu! To dopiero mioł roboty! Ale dzięki temu, ze odznacoł sie janielskom cierpliwościom … co jo godom! … odznacoł sie Ponobóckowom cierpliwościom! – jakoś doł se rade. Piknie powymyśloł nazwy, jakie teroz na róznyk mapak noleźć mozecie. Na koniec do Beskidów doseł. Nadoł nazwy wierchom, polanom, przełęcom i potokom. Musioł jesce nazwać poscególne cynści Beskidów, ale pocuł sie zmęcony i zacęło mu brakować pomysłów.

 

Mioł dwa wyjścia: abo odpocąć i odłozyć wymyślenie brakującyk nazw na następny dzień, abo popytać o pomoc Adama, ftóry na scynście był juz wyryktowany. Pon Bócek wybroł to drugie, bo nie fcioł kłaść sie spać z myślom, ze nie dokońcył roboty zaplanowanej na dzisiok. Weseł na wierch, ftóry przed kwileckom nazwoł Wielkom Raczom i głośno zawołoł:

– Adamie! Adaaamie!!!
– Jestem! Jestem! – odpowiedzioł Adam wartko przybiegłsy, bo myśloł, ze Stwórca po to go woło, coby mu pedzieć, ze właśnie wyryktowoł piknom babe.
– Ty, Adamie, to myślis ino o jednym – skarcił nasego praojca Pon Bócek, ftóry przecie barzo dobrze słysy syćkie ludzkie myśli. – Bedzies mioł babe, bedzies, cierpliwości. Ale najpierw pomóz mi ponazywać Beskidy.
– A nie mozno by tak, Ponie Bócku, na odwyrtke? – spytoł Adam. – Najpierw wyryktujes babe, a potem pomoge ci z tymi Beskidami?
– Nimo mowy! – pedzioł Pon Bócek.
– Cemu? – spytoł rozzalony Adam.
– Bo jo ci fce wyrykotwać barzo śwarnom babe, ale kie wyryktuje barzo śwarnom babe, to tak bedzies niom zajęty, ze prózno bede cie o pomoc pytoł.
– Barzo śwarno baba … – Adam sie rozmarzył.
– Adamie! – Pon Bócek przywołoł pierwsego cłowieka do porządku. – Do roboty! Musis wymyśleć jakomsi nazwe dlo tego Beskida, we ftórym teroz jesteśmy. Ino moze najpierw siednijmy se pod smrekiem. Pozywimy sie posolonym bundzem. Wprowdzie jo, będąc Ponem Bóckiem, jeść nie muse, ale bundz z solom jest tak pikny, ze chętnie skostuje.

Kie juz obaj se pojedli, Adam wstoł i pedzioł:
– Skoro ześmy sie tutok, Ponie Bócku, zywili, niek ten Beskid nazywo sie Beskid Zywiecki.
– Moze być – zgodził sie Pon Bócek. – A jak nazwies ten Beskid obok?
– Hmmm … – Adam sie zamyślił. – Moze kiebyk dowiedzioł sie o nim cegoś blizsego, to umiołbyk go nazwać.
– W tym Beskidzie – pedzioł Pon Bócek – som źródła ślące swoje wody do najdłuzsej rzeki kraju, ftóry bedzie nazywoł sie Polska.
– Źródła ślące swoje wody … – Adam powtarzoł w zamyśleniu słowa Pona Bócka. – Ślące swoje wody … Ślące … Ślą-ce .. Niek ten Beskid sie nazywo Beskid Ślą… Beski Śląski!
– Brawo, Adamie! – uciesył sie Pon Bócek. – No to teroz powiedz, jak byś nazwoł te grupe wiersycków, co tamok na północy widzis?

Adam poźreł na widocne na północy wiersycki.
– Małe to jakieś – stwierdził.
– No, małe, małe – przyznoł Pon Bócek. – Tak sie złozyło, ze kie to ryktowołek, zza chmur wysło słonko, a kie wysło słonko, to muchy zewsąd wyległy do ciepełka i zacęły mi straśnie bzyceć nad głowom. No i mogłek ryktować te góry ino jednom rękom, bo drugom musiołek oganiać sie od much. I dlotego właśnie ten Beskid taki mały mi wyseł.
– Niek więc nazywo sie Beskid Mały i ślus – pedzioł Adam.
– Dobrze – zgodził sie Pon Bócek. – A tak w ogóle moze lepiej bedzie, kie nazywane przez siebie Beskidy uwidzis z bliska? Chodź ze mnom.

No i Pon Bócek wroz z Adamem rusyli ku północnemu-wschodowi. Sli, sli, a kie tak sli, Adam podziwioł otacające go widocki, jaz wreście pedzioł:
– Trza przyznać, Ponie Bócku, ze udały ci sie te góry. Pikne som!
– Dziękuje – pedzioł Pon Bócek zdowolony, ze Adam docenił jego dzieło.

Po kwili jednak dodoł:
– Skoda ino, ze twoi potomkowie naryktujom w tyk i inksyk górak spalin, brzyćkik chałup, wysypisk śmieci, Makdonaldów …
– Makdonaldów? A co to takiego? – spytoł Adam.
– To bedom takie miejsca, ka bedzie mozno zjeść rózne rzecy i kozdo z nik bedzie miała słowo „mak” w nazwie – wyjaśnił Pon Bócek. – Ba zodno nie bedzie smakowała tak piknie jako ten bundz z solom, ftórego ześmy na Wielkiej Raczy se zjedli.

Kie Adam to usłysoł, juz mioł pomysł na nowom nazwe.
– Skoro tutok ześ mi, Ponie Bócku, o tyk Makdonaldak opowiedzioł, moze nazwijmy te góry Mak-Beskid?
– Jakoś dziwacnie to brzmi – pedzioł Pon Bócek.
– To moze na odwyrtke? Beskid-Mak?
– Tyz źle – pedzioł Pon Bócek głowom kryncąc. – Do tej pory, Adamie, syćkim Beskidom przydołeś nazwy w formie przymiotnika. No to bądź konsekwentny, a nie wydziwioj.
– A co to jest przymiotnik? – spytoł Adam.
– Racja! Przecie ty nawet wykstałcenia podstawowego nimos, to skąd mozes wiedzieć! – uzmysłowił se Pon Bócek. – Posłuchoj, Adamie, przymiotniki to takie cynści mowy, ftóre odpowiadajom na pytania: jaki?, jaka?, jakie?
– To zamiast Beskid-Mak moze niek bedzie Beskid Makowski? – zaproponowoł Adam pobrawsy te pierwsom w dziejak świata lekcje gramatyki.
– O, tak juz moze być! – stwierdził Pon Bócek. – No to chodźmy dalej.

No i posli. Wesli na wierch Mogielica. Tamok Adamowi straśnie zafciało sie pić.
– Język mi wysekł, Ponie Bócku! – zacął sie skarzyć. – Umre z pragnienia, jeśli zaroz sie nie napije!
– A dyscówka ci wystarcy? – spytoł Pon Bócek.
– Cokolwiek mokrego! – błagoł Adam. – Moze być i dyscówka.

No i Pon Bócek spowodowoł sakramenckie oberwanie chmury. Ale dyscu spadło! Całe okolicne góry zalało! Samiućki ino cubek Mogielicy ponad wode wystawoł, tak ze kieby Adam we ftóromkolwiek strone zrobił trzy kroki, to juz musiołby stopy zmocyć. Ale przynajmniej mógł sie teroz do woli napić. A kie sie napił, pomyśloł se, ze ta Mogielica jest teroz bardziej wysepkom niz wierchem. Wte postanowił, ze góry te bedom sie nazywały Beskid Wyspowy.

Długo tako wielko woda opadać by musiała, ale Pon Bócek sprawił, ze opadła wartko, dzięki cemu zaroz mógł wroz z Adamem póść dalej. Niebawem dwójka wędrowców dotarła do Dunajca. Trza było sie jakosi przez te rzeke przeprawić. Ino jak? Znowu sprawić, coby woda opadła? Pon Bócek nolozł inksy sposób.
– Niek ten smrek, przy ftórym teroz stoimy, sam sie potnie na deski – polecił.

Wskazany smrek zaroz wykonoł Ponobóckowe polecenie.
– Są deski! – uciesył sie Pon Bócek. – No to niek one teroz same z siebie wyryktujom tratwe.

Deski zaroz wzięły sie do roboty. Adam zaś zawołoł:
– Mom pomysł! Niek góry po tamtej stronie Dunajca nazywajom sie Beskid Sądecki!
– A to cemu? – spytoł Pon Bócek.
– Bo sam pedziołeś, Ponie Bócku: SĄ-DECKI – pedzioł Adam
– Nie SĄ-DECKI, ino SĄ-DESKI – zauwazył Pon Bócek. – Widze, ze mos problemy ze zrozumieniem tego, co jo godom.
– No przecie słuchołek uwaznie – próbowoł usprawiedliwić sie Adam – Nie mojo wina, Ponie Bócku, ześ mnie z niedoskonałym słuchem stworzył.
– Stworzyłek cie z wystarcająco dobrym słuchem! – oburzył sie Pon Bócek. – Ino usy mos brudne i dlotego źle mnie słysys.

Adam scyrwienił sie ze wstydu. Zaroz umył usy w wodak Dunajca, a potem spytoł:
– Cyli jak? Beskid Sądeski?
– A właściwie to niek bedzie Sądecki – pedzioł po namyśle Pon Bócek. – Beskid Sądecki bedzie sie rymowoł z Beskidem Zywieckim. A Sądeski nie rymołby sie z zodnym.

Zaroz Pon Bócek z Adamem przepłynęli wyryktowanom ze smrekowyk desek tratwom na drugi brzeg Dunajca, następnie posli na Dzwonkówke, przesli Prehybe, przesli Radziejowom, Jaworzyne, wreście dosli do potoka Kamienica. Poźreli przed siebie.
– O Boze! – wykrzyknął Adam.
– Adamie! – skarcił pierwsego cłowieka Pon Bócek. – Całe twoje scynście, zek nie wyryktowoł jesce Dekalogu, bo miołbyś grzych przeciwko drugiemu przykazaniu.
– Wyboc, Ponie Bócku – pedzioł Adam. – Ale jakoś samo mi sie tak wyrwało, kie uwidziołek tak wysokie góry. Te beskidzkie wierchy, ftóre przesliśmy do tej pory, miały wysokość kilkaset metrów nad poziomem morza, no, casem tysiąc i kilkaset. A te? Te som chyba wyzse niz Himalaje!
– Myślis, Adamie, ze tak wysokie wierchy tutok nie pasujom? – spytoł Pon Bócek.
– Tak mi sie widzi – pedzioł Adam.

Pon Bócek westchnął, ale zaroz polecił wznosącym sie przed nim wierchom, coby zrobiły sie duzo, duzo nizse.
– Teroz dobrze? – spytoł Pon Bócek.
– No, teroz, Ponie Bócku, przesadziłeś w drugom strone – pedzioł Adam. – Teroz w stosunku do reśty Beskidów te góry som za niskie.
– Coś marudzis, Adasiu! – zdenerwowoł sie Pon Bócek. – Cy syćkim ludziom bedzie tak samo trudno dogodzić jako tobie?

Adam uznoł, ze lepiej nie przeciągać struny, bo jeśli Pon Bócek sie obrazi, to przez sto roków nie bedzie fcioł wyryktować ani jednej baby.
– Niekze ta – pedzioł Adam ugodowo. – Zreśtom przynajmniej od rozu wiem, jak te góry nazwać: Beskid Niski.
– No widzis, Adamie, jak ci zadanie ułatwiłek? – uciesył sie Pon Bócek i udobruchoł jednoceśnie.
– Cy to juz syćkie góry nazwane zostały? – fcioł sie upewnić Adam
– Syćkie – potwierdził Pon Bócek. – Dalej som juz Bieszczady, Gorgany, Czarnohora i inkse pikne wiersycki, ftóre majom juz nazwy …

Nagle Pon Bócek za głowe sie chycił.
– Na mój dusiu! – zawołoł.
– Co sie stało? – spytoł Adam.
– To sie stało, ześmy jeden Beskid przegapili!
– Ftóry?
– Ten między Zywieckim a Sądeckim!
– No to zaroz i dlo niego wymyśle jakomsi nazwe – pedzioł Adam. – Ten Beskid bedzie sie nazywoł … Gorcek.
– Jak?
– Gorcek – powtórzył Adam.
– A cóz to za dziwno nazwa dlo gór? – zdumioł sie Pon Bócek.
– Bo juz nimom siły wymyślać nowyk nazw – pedzioł Adam. – Ale skoro te przegapione przez nos góry som w jednym gorcku z pozostałymi Beskidami, niek sie nazywajom Gorcek i telo.

Pon Bócek skrzywił sie i głowom pokryncił.
– Co? Źle? – spytoł Adam.
– Kapecke to syćko monotonne – pedzioł Pon Bócek. – W tyk nadanyk przez ciebie nazwak jest straśnie duzo liter „k”. W Beskidzie Zywieckim som dwie litery „k”, w Beskidzie Śląskim tyz dwie, a w takim Beskidzie Makowskim to jaz trzy! Dobrze by było, coby chociaz ta ostatnio nazwa obyła sie bez „k”.
– To moze zwycajnie odrzucić to „k” i wte bedziemy mieli Gorce? – zaproponowoł Adam.

Juz fcioł Pon Bócek zarzucić Adamowi, ze poseł na zupełnom łatwizne, ale uwidzioł, ze słonko zachodzi, wkrótce przydzie noc, a pierwsy egzemplorz homo sapiensa jest juz strudzony wędrówkom po telu Beskidak. Nie mioł serca dalej wykorzystywać bidoka. Dlotego pedzioł:
– Dobrze, niek te góry nazywajom sie Gorce. To teroz idź se, Adamie, odpocnij, prześpij sie piknie, a kie sie obudzis, bedzies mioł fajnom, śwarnom babe. Obiecuje!

I tak to wyglądało, moi ostomili. A te góry z piknym Turbaczem, piknym Lubaniem i piknym Kudłoniem po dziś dzień Gorcami sie nazywajom. W róznyk ksiązkak mozecie noleźć inkse wytłumacenia nazwy tyk gór Ale co autorzy tyk ksiązek mogom wiedzieć, skoro wiedze swom mogom cerpać tylko z inksyk ksiązek, a nie ze zwierzęcego instynktu! Hau!