Słownicek góralsko-ceprowski

6 grudnia 2007
Owczarek

abo – albo
ancykryst – łajdak, drań, łotr
ba – ale, tylko
baba – 1) żona; 2) kobieta (ale bez ironicznego podtekstu, jak to ma miejsce w języku ceprowskim)
bajuści – faktycznie
barz, barzo – bardzo
bejdok – głupek, byle kto
beskurcyja – nicpoń
bestercyja – zob. beskurcyja
bez – 1) bez; 2) przez
bocyć – pamiętać
borówki – czarne jagody*
bośkać – całować
brzyćki – brzydki
brzyzek – stok pagórka*
byrdać – mieszać*
bystry – stromy*
bździć – gadać głupoty*
bździna – bzdura
ceper – nie-góral (dawniej pogardliwie, teraz raczej potocznie)
ceśnia – dzika czereśnia*
chłop – 1) mąż; 2) mężczyzna
ciapara – ciamajda
cichopchoł – rodzaj kolczastego zielska*
ciosek – drewniany przyrząd na długim kiju służący do rozgarniania węgli przed włożeniem chleba do pieca*
cirnie – kolczaste pnącza np jeżyny*
ciura – fajtłapa
corny – czarny
cucha – rodzaj kurtki góralskiej
czupek – naczynie*
deduła – niedołęga
delikutaśny – delikatny*
diask – diabeł
dlo – dla
dlotego – dlatego
dochtór,* doktór – lekarz
doś nie – nawet nie*
doś tak – nienajgorzej*
drobione mlyko – popularne onegdaj śniadanie – mleko z pokruszonymi kawałkami chleba*
duć – wiać (o wietrze, nie o uciekaniu)
dutki – zob. dutki
dugaśny – długi*
dutki – pieniądze
dyć – przecież
dysc – deszcz
dziedzina – 1) posiadłość*, 2) wieś
dzisiok – dzisiaj
dziwka, dziywka – dziewczyna (jak najbardziej porządna, w odróżnieniu od tego, co znaczy to słowo po ceprowsku)
fcieć – chcieć
flaska – butelka
frajerka – kochanka, ukochana
fras – 1) zmartwienie*, 2) diabeł
fudament – hultaj, łobuziak
furt – ciągle
gizdok – obrzydliwiec*
gizdula – żeńska wersja gizdoka*
głuptok – głupiec
gonić – biegać*
gorcek – garnek*
gorzć – garść*
grapa – pagórek
grule – ziemniaki
grzych – grzech
gudzia – świnka*
hań – tam
haw – tu
hereśt – więzienie
het – gdzieś daleko
hipnąć – skoczyć
honielnik – chłopiec pomagający bacy i juhasom przy owcach
hruby – 1) gruby, 2) ważny, dostojny, np.: hruby baca*
hybać -1) skakać*, 2) biec
hyr – 1) sława, wieść, 2) honor
hyrny – sławny, dumny
inksy – inny
ino – tylko
jako – 1) jako; 2) jak
jakosi – 1) jakaś; 2) jakoś
janioł – anioł
jaz, jaze – aż
jegomość – ksiądz
juzyna – podwieczorek
ka – gdzie
kaciała -niedorajda*
kapke, kapecke – trochę
kasi, kasik – gdzieś
kazanica – ambona
kcieć – zob.: fcieć
kie – kiedy
kieby – gdyby
kiecka – sukienka*
kiejby – jakby*
kielo – ile
kielo godzin? – która godzina?
kiesi, kiesik – kiedyś
koliba – szałas
korzć -kość*
kosar – zagroda dla owiec
kotlik – kociołek
kruca!, krucafuks!, krucazeks! – góralskie przekleństwo (łagodne raczej)
krzesno, krzesny – 1) chrzestna, chrzestny; 2) zwrot grzecznościowy
krzypopa – rów ( w niektórych rejonach: przykopa)*
ku – do
kufa – gęba, twarz
kurniawa – zawierucha
kwila – chwila
kwolić – chwalić
kwoła – chwała
lass – las (iś do lassa – iść do lasu)*
letki – lekki
liska – lisica*
lizoń – lizus
łokręgły – okrągły*
łoter – łotr
markocić sie – martwić się
mędrol – mądry człowiek
miemiecki – niemiecki
mlyko – mleko*
młaka – podmokła łąka*
na mój dusiu! – (dosłownie: na moją duszę!) swoisty okrzyk albo przerywnik
namieniać – zmieniać się na, zanosić się, np.: namienio na dysc*
nazod – z powrotem
nieka, niekany – gdzieniegdzie
niekze ta – a niech tam, niech już tak będzie
niepilok – obcy
nika, nikany – nigdzie
nima, nimo – nie ma
nocynie – 1) zestaw narzędzi, np. murarskich*; 2) naczynie
nojwoleć – preferować*
noleźć – znaleźć
obleśniok – ktoś odrażający
obyrtać – kręcić, zawracać
okowita – wódka*
ostomiły – miły, drogi
pedzieć – powiedzieć
perć, pyrć – wąska ścieżka górska
piekny – zob. pikny
pikny, piykny – piękny
placek – ciasto np sernik czy makowiec*
plozderki – plasterki (np kiełbasy)*
po drobnemu – ze szczegółami*
podpłomyk – okrągły placek z ciasta chlebowego, z jabłkami albo cebulą, pieczony z piecu chlebowym, zwykle zanim ten dostatecznie się nagrzał, żeby upiec chleb*
podstawek – kilka snopków zboża ustawionych pionowo przykrytych czapą z rozłożonego snopka*
polowac – myśliwy
porwóz – powróz*
pośledni – ostatni*
pozirać – patrzeć
precki! – precz!
prociwiać sie – sprzeciwiać się
prowdziwek – grzyb, borowik prawdziwy*
przątanie – sprzątanie*
przetok – przetak, rodzaj sita*
przybocyć – przypomnieć
przynapity – pijany
psio mać – rodzaj przekleństwa
puciera – duże drewniane naczynie bacowskie służące do przechowywania owczego mleka, żętycy itp.
pukwa – ktoś antypatyczny
Putniok – Putin (tzn. … na razie jest to tylko propozycja, żeby tak właśnie był Putin po góralsku, jako połączenie słów „Putin” i „sietniok”)
pytac – wysłannik państwa młodych, poruszający się konno od domu do domu i zapraszający gości na wesele (zaproszenie obowiązkowo musi być wyśpiewane)
pytać – 1) pytać; 2) prosić; 3) zapraszać*
redykołka – mały oscypek
rogol – drewniana konstrukcja do suszenia siana*
rogolka – narzędzie kuchenne służące do „rozbyrdywania” 😉 np ciasta na naleśniki, zazwyczaj produkowane po okresie bożonardzeniowym z choinek (mątewka)*
roki (liczba mnoga) – lata
roz – raz
ryktować – robić, szykować
rzyć – d… 🙂
sakramencko – niesamowicie, niezwykle
sarpacka – bijatyka
scekoj – szczaw koński (trudny do wytępienia chwast)*
se – sobie
serdok, serdocek – kamizelka*
sietniok – 1) głupiec; 2) człowiek słabowity, biedaczysko
skuceć – jęczeć, piszczeć*
słuchanica – konfesjonał
smrek – świerk
smułać się – chodzić bez celu*
spyrka – słonina*
straśnie – strasznie
stryk – stryjek
sutka – pełnoziarnista kasza pszenna typu grysik, gotowana na mleku*
swok – mąż ciotki
syćka – wszyscy
syćko – wszystko
śleboda – wolność
ślicnopikny – przepiękny*
śmierzć – śmierć
śmolec – smalec*
śpas – dowcip, żart, kawał
śpasować – żartować
śtyry – cztery
śwarna – ładna
tabeletki – tabletki*
tamok – tam
telo – tyle
teroz – teraz
trza – trzeba
turbować sie – martwić się
tusty – gruby (patrz dawne powiedzenie: „pikno bo tusto” 😉  )*
tutok – tu
tyz – też
tyźnie – tygodnie
ujek – wujek
ujna – żona wujka
ukwalować – radzić, uchwalać
upłaz – równy teren
w uciekaca! – w nogi!
wartko – szybko
watra – ognisko
wcora – wczoraj
wereda – paskuda, wstręciuch, cham
wiater – wiatr
wierch, wiyrch – szczyt
witacka – powitanie
wołek – wałek*
worce – warto
wse – zawsze
wsędy – wszędzie
wte – wtedy
wykidać – wyrzucić (z rozmachem)*
wyonacyć – oszukać, zmienić
wysuć – wysypać*
zabocyć – zapomnieć
zabyrdać – zamieszać*
ziebro – żebro
ziem – ziemia
zopaska – fartuch kuchenny*
zygor – zegar*
zyntyca – żętyca (serwatka z owczego mleka)
zywina – zwierzyna, zwierzęta
zywobycie – życie, żywot
żołnirz – żołnierz (jeden z nielicznych przypadków w gwarze góralskiej, gdzie „ż” nie zostało zamienione na „z”

* Słowa z gwiazdkom zostały nadesłane przez Jagusicke, ftórej piknie dziękuje za pomoc w ryktowaniu tego słownicka 🙂